تاریخ اسلام - جلسه ۷

مجموعه تاریخ اسلام از حاج آقا قاسمیان

سه شنبه، 26 آبان 1388

51 دقیقه

بت پرستى و موضع قرآن در مقابل آن و اینکه مخالفت قرآن با بت پرستى، مخالفت شدید مشرکان را برمى انگیزد که این همه تعصب جاى سوال دارد.

جایگاه مکه و خانه خدا آل‏عمران : ۹۶ إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدىً لِلْعالَمینَ البقرة : ۱۲۷ وَ إِذْ یَرْفَعُ إِبْراهیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْماعیلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ إبراهیم : ۳۷ رَبَّنا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتی‏ بِوادٍ غَیْرِ ذی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِیُقیمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوی إِلَیْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُونَ در جریان ابرهه مکه هاى مختلفى ساختند تا مردم به مکه نروند اما مردم از آن اماکن استقبال نکردند و ابرهه به کعبه حمله کرد ضمن این داستان توحید قوى عبدالمطلب اثبات مى شود ماجراى انا رب الابل و صحبت عبدالمطلب با فیل که به او مى گوید تو را آورده اند این خانه را خراب کنى فیل مى گوید من اینکار را نمى کنم (در مقابل روایات ساختگى که مى خواهد نسب پیامبر را مشرک معرفى کنند) مکه همیشه پایگاه توحیدى بوده و عده اى با عنوان حنیف در آنجا زندگى مى کردند مردم از کوه هاى مکه سنگ هایى را براى تبرک به خانه مى اوردند و در وقت رقت قلب دور آن مى چرخیدند به مرور زمان این موضوع در مکه گسترش پیدا کرد حنفا در چنین شرایطى قوانینى مثل نخوردن شراب و غیره داشتند که دین رفتارهاى آنها را تایید کرده . وقتى بت پرستى رواج پیدا کرده روساى قبیله مسئول نگهدارى بت هاى بزرگ شدند و از طریق بت ها بر مردم اعمال نفوذ مى کردند ضمن اینکه روسا در قبال بت ها مال و آبرو کسب مى کردند. درگیر شدن انبیاء درگیرى با سنگ نبوده ، مبارزه با آنچه وراى بت پرستى وجود داشته بوده است.

پیامبر در سالهاى اولیه دعوت با مخالفت چندانى مواجه نبودند چون ایشان آدم وجیه و آبرومندى بودند و بت پرستان على رغم اطلاع مانع ایشان نمى شدند اما بعد از دعوت علنى و مخالفت صریح پیامبر با بت موجب تحرکات عجیب بت پرستان و توطئه بر علیه پیامبر شد چرا که روسا با به وجودآوردن یکسرى باور مسائلى از قبیل جبر را به مردم تحمیل مى کردند این در حالى بود که مشرکان خدا را قبول داشتند ولى در کنار این موضوع و در قبال بت ها ، تدبیرى به آنها نسبت مى دادند، لذا مخالفت پیامبر با بت پرستى ، مخالفت با اندیشه هایى که امرا و خلفا در پس بت پرستى به مردم تحمیل مى کردند بود. بت پرستى پوسته ایست که زیر آن بازیهاى سیاسى در جریان است. الأنعام : ۱۴۸ سَیَقُولُ الَّذینَ أَشْرَکُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَکْنا وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ شَیْ‏ءٍ کَذلِکَ کَذَّبَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ حَتَّى ذاقُوا بَأْسَنا قُلْ هَلْ عِنْدَکُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنا إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ تَخْرُصُونَ مشرکان مى گفتند این وجاهت که ما براى بت ها قائلیم زیر نظر خدا و مورد تایید خداست ما چیزى تحریم نکردیم تحریم هایی که توسط امرا اعمال مى شد گاهى صرفا براى این بود که قبیله بگوید این کار مختص ماست . پیامبر نمى توانسته مستقیما با روساى قبایل در بیفتد بلکه بسترهایى ایجاد مى کرده تا به مرور زمان وجاهت روسا شکسته شود . دعوت قولوا لااله الا الله تفلحوا در اصل درگیر شدن با چهره ها و تحریم ها و قاعده گذارى هاى آنها و ربوبیت مشرکان است نه مبارزه با سنگ و چوب. مشرکان سعى مى کردند با قواعد و قوانین متعددى از جانب خودشان جامعه را اداره کنند و نیز قوانین قبیله اى بوده نه قوانین مرکزى لذا قوانین خوب آنها هم ناظر به روحیه وحشیگرى آنها بوده و خود قوانین موجب اعتلا و نفوذ بیشتر روسا مى شده .

تنها یک پیمان آنها خوب بوده و آن پیمان حلف الفضول است این پیمان اولین پیمان است که قبیله اى نیست بلکه یک پیمان براى حمایت از مظلومین بوده که پیامبر قبل از بعثت عضو آن بوده . دارالحلو مرکزى بوده که جد چهارم پیامبر- مصیب- آن را پایه گذارى کرده براى اینکه عقلا بیندیشند و تصمیم گیرى کنند. این مسائل و حتى شبهاتى که در جامعه امروزى ما شیوع پیدا مى کند را بى پایه نبینیم هر کدام از این مسائل به یکسرى جریان سازى هاى سیاسى برمى گردد و ابتدائا با بحث علمى شروع شده و بعد مقابل دین قرار مى گیرد این است که قرآن با این نوع افکار شدیداً مقابله مى کند.

النجم : أَ فَرَءَیْتُمُ اللَّاتَ وَ الْعُزَّى‏(۱۹) وَ مَنَوةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرَى(۲۰) أَ لَکُمُ الذَّکَرُ وَ لَهُ الْأُنثىَ‏(۲۱) تِلْکَ إِذًا قِسْمَةٌ ضِیزَى(۲۲) إِنْ هِىَ إِلَّا أَسمَْاءٌ سمََّیْتُمُوهَا أَنتُمْ وَ ءَابَاؤُکمُ مَّا أَنزَلَ اللَّهُ بهَِا مِن سُلْطَانٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ مَا تَهْوَى الْأَنفُسُ وَ لَقَدْ جَاءَهُم مِّن رَّبهِِّمُ الهُْدَى(۲۳) اِنَّ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالاَْخِرَةِ لَیُسَمُّونَ المَْلَئکَةَ تَسْمِیَةَ الْأُنثىَ‏(۲۷) وَ مَا لهَُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ إِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنىِ مِنَ الحَْقّ‏ِ شَیًْا(۲۸) فَأَعْرِضْ عَن مَّن تَوَلىَ‏ عَن ذِکْرِنَا وَ لَمْ یُرِدْ إِلَّا الْحَیَوةَ الدُّنْیَا(۲۹) ذَالِکَ مَبْلَغُهُم مِّنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَى‏(۳۰) وَ لِلَّهِ مَا فىِ السَّمَاوَاتِ وَ مَا فىِ الْأَرْضِ لِیَجْزِىَ الَّذِینَ أَسَُواْ بِمَا عَمِلُواْ وَ یجَْزِىَ الَّذِینَ أَحْسَنُواْ بِالحُْسْنىَ(۳۱) اگر خدا با نامیدن ملائکه به انثى مخالفت کرده براى این نیست که جنس دختر پایین است بلکه خدا مى خواهد بگوید با کسانى که این افکار را رواج مى دهند مخالفت مى کنند خدا مى خواهد بگویم عالم پیامى ندارد پیام وقتى است که خدا بخواهد چیزى را نشان دهد. هنر همیشه براى این بوده که پیام ها را منتقل کند اما امروزه هنر دنبال انتقال هیچ پیامى نیست هرکس هر برداشتى خواست از اثر هنرى مى کند وقتى مبانى هنر به این صورت خود را تحمیل مى کند مانند این است که ما بخواهیم بگوییم عالم قانون ندارد و من قانون ها را در عالم ایجاد مى کنم حال انکه خدا در قرآن مدام فلسفه تاریخ مى گوید و این بیان ها تاریخى مى خواهد بگوید این عالم قوانینى دارد که قوانین را خدا وضع کرده و ما تنها با قوانین خدا مى توانیم زندگى خوب داشته بیاشیم قرآن مسائل را همچون فیلسوفان نگاه نمى کند که بررسى عقلى کنیم و پاسخ دهد بلکه قضایا را در بستر جامعه شناختى و فیلسوفانه نگاه مى کند. الفتح: وَ لَوْ قَاتَلَکُمُ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَوَلَّوُاْ الْأَدْبَارَ ثُمَّ لَا یجَِدُونَ وَلِیًّا وَ لَا نَصِیرًا(۲۲) سُنَّةَ اللَّهِ الَّتىِ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلُ وَ لَن تجَِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِیلًا(۲۳) هرگاه مشرکان با شما وارد پیکار شوند شکست مى خورند این سنت الهى است که تبدیل نمى شود.

الانعام: قُلْ یَاقَوْمِ اعْمَلُواْ عَلىَ‏ مَکاَنَتِکُمْ إِنىّ‏ِ عَامِلٌ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن تَکُونُ لَهُ عَقِبَةُ الدَّارِ إِنَّهُ لَا یُفْلِحُ الظَّلِمُونَ(۱۳۵) وَ جَعَلُواْ لِلَّهِ مِمَّا ذَرَأَ مِنَ الْحَرْثِ وَ الْأَنْعَمِ نَصِیبًا فَقَالُواْ هَذَا لِلَّهِ بِزَعْمِهِمْ وَ هَاذَا لِشرَُکاَئنَا فَمَا کَانَ لِشرَُکَائهِمْ فَلَا یَصِلُ إِلىَ اللَّهِ وَ مَا کَانَ لِلَّهِ فَهُوَ یَصِلُ إِلىَ‏ شرَُکَائهِمْ سَاءَ مَا یَحْکُمُونَ(۱۳۶) وَ کَذَالِکَ زَیَّنَ لِکَثِیرٍ مِّنَ الْمُشرِْکِینَ قَتْلَ أَوْلَدِهِمْ شرَُکَاؤُهُمْ لِیرُْدُوهُمْ وَ لِیَلْبِسُواْ عَلَیْهِمْ دِینَهُمْ وَ لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ مَا یَفْترَُونَ(۱۳۷) آنها ایستاده اند خدا مى گوید من هم ایستاده ام آنها قوانین را به گونه اى تغییر مى دادند . وَ قَالُواْ هَذِهِ أَنْعَمٌ وَ حَرْثٌ حِجْرٌ لَّا یَطْعَمُهَا إِلَّا مَن نَّشَاءُ بِزَعْمِهِمْ وَ أَنْعَمٌ حُرِّمَتْ ظُهُورُهَا وَ أَنْعَمٌ لَّا یَذْکُرُونَ اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهَا افْترَِاءً عَلَیْهِ سَیَجْزِیهِم بِمَا کَانُواْ یَفْترَُونَ(۱۳۸) وَ قَالُواْ مَا فىِ بُطُونِ هَذِهِ الْأَنْعَامِ خَالِصَةٌ لِّذُکُورِنَا وَ محَُرَّمٌ عَلىَ أَزْوَاجِنَا وَ إِن یَکُن مَّیْتَةً فَهُمْ فِیهِ شرَُکَاءُ سَیَجْزِیهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَکِیمٌ عَلِیمٌ(۱۳۹) قَدْ خَسرَِ الَّذِینَ قَتَلُواْ أَوْلَادَهُمْ سَفَهَا بِغَیرِْ عِلْمٍ وَ حَرَّمُواْ مَا رَزَقَهُمُ اللَّهُ افْترَِاءً عَلىَ اللَّهِ قَدْ ضَلُّواْ وَ مَا کَانُواْ مُهْتَدِینَ(۱۴۰) * وَ هُوَ الَّذِى أَنشَأَ جَنَّاتٍ مَّعْرُوشَاتٍ وَ غَیرَْ مَعْرُوشَاتٍ وَ النَّخْلَ وَ الزَّرْعَ مخُْتَلِفًا أُکُلُهُ وَ الزَّیْتُونَ وَ الرُّمَّانَ مُتَشَبهًِا وَ غَیرَْ مُتَشَبِهٍ کُلُواْ مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَ ءَاتُواْ حَقَّهُ یَوْمَ حَصَادِهِ وَ لَا تُسرِْفُواْ إِنَّهُ لَا یحُِبُّ الْمُسرِْفِینَ(۱۴۱) وَ مِنَ الْأَنْعَمِ حَمُولَةً وَ فَرْشًا کُلُواْ مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ وَ لَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَنِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ(۱۴۲) ثَمَنِیَةَ أَزْوَاجٍ مِّنَ الضَّأْنِ اثْنَینْ‏ِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَینْ‏ِ قُلْ ءَالذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنثَیَینْ‏ِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَیْهِ أَرْحَامُ الْأُنثَیَینْ‏ِ نَبُِّونىِ بِعِلْمٍ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ(۱۴۳) وَ مِنَ الْابِلِ اثْنَینْ‏ِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَینْ‏ِ قُلْ ءَالذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنثَیَینْ‏ِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَیْهِ أَرْحَامُ الْأُنثَیَینْ‏ِ أَمْ کُنتُمْ شهَُدَاءَ إِذْ وَصَّئکُمُ اللَّهُ بِهَذَا فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْترََى‏ عَلىَ اللَّهِ کَذِبًا لِّیُضِلَّ النَّاسَ بِغَیرِْ عِلْمٍ إِنَّ اللَّهَ لَا یهَْدِى الْقَوْمَ الظَّلِمِینَ(۱۴۴) قُل لَّا أَجِدُ فىِ مَا أُوحِىَ إِلىَ‏َّ محَُرَّمًا عَلىَ‏ طَاعِمٍ یَطْعَمُهُ إِلَّا أَن یَکُونَ مَیْتَةً أَوْ دَمًا مَّسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنزِیرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَیرِْ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیرَْ بَاغٍ وَ لَا عَادٍ فَإِنَّ رَبَّکَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ(۱۴۵) وَ عَلىَ الَّذِینَ هَادُواْ حَرَّمْنَا کُلَّ ذِى ظُفُرٍ وَ مِنَ الْبَقَرِ وَ الْغَنَمِ حَرَّمْنَا عَلَیْهِمْ شُحُومَهُمَا إِلَّا مَا حَمَلَتْ ظُهُورُهُمَا أَوِ الْحَوَایَا أَوْ مَا اخْتَلَطَ بِعَظْمٍ ذَالِکَ جَزَیْنَاهُم بِبَغْیهِِمْ وَ إِنَّا لَصَادِقُونَ(۱۴۶) فَإِن کَذَّبُوکَ فَقُل رَّبُّکُمْ ذُو رَحْمَةٍ وَاسِعَةٍ وَ لَا یُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِینَ(۱۴۷) سَیَقُولُ الَّذِینَ أَشرَْکُواْ لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا أَشرَْکْنَا وَ لَا ءَابَاؤُنَا وَ لَا حَرَّمْنَا مِن شىَ‏ْءٍ کَذَالِکَ کَذَّبَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ حَتىَ‏ ذَاقُواْ بَأْسَنَا قُلْ هَلْ عِندَکُم مِّنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنَا إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا تخَْرُصُونَ(۱۴۸) قُلْ فَللهِ‏َِّ الحُْجَّةُ الْبَالِغَةُ فَلَوْ شَاءَ لَهَدَئکُمْ أَجْمَعِینَ(۱۴۹)

مشرکان با طرح این قوانین و شبهه افکنى مى خواستند بر مردم نفوذ و غلبه داشته باشند اینان ضمن وضع این قوانین شبهه جبر را ایجاد مى کردند که اگر خدا این کار ما و اجداد ما را نمى پسندید ما را عذاب مى کرد.